Başkent Postasını temaşa ederken depremin tarihini ele alacağımızı belirterek, bir noktada bunu taahhüt etmiştik. İşte depremi yaşayan, deprem bölgelerinde şahsı ve bir STK olarak İdari ve Bürokratlar Birliği Derneği ile tecrübe ve çalışmalarımızın da hamuru, emeği, hoş bir sada ile dünden bugüne dünyada depremler…
Her şeyin bir tarihi, başlangıcı var. Başlangıcın da bir sonu var. Burada önemli olan hayatın muayyen bir döneme sığan doğum ve ölüm arasında geçen süreçtir.
Depremin de başlangıcı var. Bu gidişle sonu da herhalde dünyanın sona ermesine kadardır. Deprem öyle ki defalarca öldürüyor, yıkıyor, yakıyor; depremin yaptıklarını kıyamet diye ifade edebiliriz.
Türk Dil Kurumuna (TDK) göre deprem yer kabuğunun derin katmanlarının kırılıp yer değiştirmesi veya yanardağların püskürme durumuna geçmesi yüzünden oluşan sarsıntı, yer sarsıntısı, hareket, zelzele anlamlarına gelmektedir.
Yine Türk Dil Kurumuna (TDK) göre yer kabuğu denildiğinde de dünyanın dışını çepeçevre kaplayan, üzerinde karalar ve denizlerin bulunduğu bölüm, yeryüzü ifade edilmektedir.
Zelzele de Arapçadan dilimize gelen bir ifade olup deprem ile aynı anlamdadır.
Dünyada ilk deprem ne zaman oldu, en etkili depremler hangileridir, Türkiye depremin neresindedir gibi bilinmeyenler, merak edilenler ilk akla gelen sorulardır.
Kayıtlar incelendiğinde milattan sonra 115 yılında oluşan ilk depremde 260 bin kişi can vermiş. Milattan sonra 526'da yaşanan 2'nci büyük depremde yine 250 bin kişinin can verdiğine dair kayıtlar bulunmakta. 1822 yılındaki depremde ise 20 bin kişi can vermiş.
Bununla birlikte dünyada hafızalarda silinmeyen yirmi deprem kayıtlara geçmiş. Bunların on tanesini özetle ele alalım.
Bugüne kadar en büyük depremin 1960 yılında 9,5 büyüklüğünde, on dakika süren, tüm zamanların ölçülmüş en büyük depremi olan Büyük Şili depremidir. Depremden olumsuz yönde etkilenen yaklaşık 5 bin kişi olduğu kabul edilmektedir. Büyük Şili (Valdivia) depremi iki milyon insanı evsiz bıraktı, en az 3.000 kişi yaralandı ve yaklaşık 1.655 kişi öldü. Ekonomik hasar 550 milyon doları buldu.
Şensi Depremi- Çin (1556) Depremi veya Hua ilçesinde meydana gelen deprem yaklaşık 830 bin kişinin ölümüne sebep olan 8 şiddetinde ve artçıları altı ay süren depremdir.
Hint Okyanusu Depremi ve Tsunamisi (2004) Endonezya'nın Sumatra adasının batı kıyısı açıklarında olan bir depremdi. 14 ülkede 230 binden fazla kişi yaşamını yitirdi. Bu, tarihteki en çok ölüme yol açan doğal afetlerden biriydi. Endonezya en ağır zararı alan ülkeydi, onu Sri Lanka, Hindistan ve Tayland izledi. 9.1 ila 9.3 olan büyüklüğüyle, bugüne kadarki en büyük üçüncü depremdi.
Halep Depremi- Suriye (1138) Suriye’nin Halep şehrinde meydana gelen depremde yaklaşık 300 bin kişi hayatını kaybetti.
Tangshan Depremi- Çin (1976) 7,8 şiddetindeki deprem sonucu 180 bin bina yıkıldı ve 240 bin kişi yaşamını yitirdi.
Haiyuan Depremi (1920) Gansu Depremi olarak da bilinen deprem 7.8 büyüklüğündeydi. Can kaybının 200 binin üzerinde olduğu felaket, Gansu bölgesi olarak da adlandırılan Lijunbu Haiyuan ve Ganyanch’ı yerle bir etti. Sadece Haiyuan’da 73 bin kişi yaşamını yitirdi.
Haiti Depremi (2010) 7.0 büyüklüğünde olan depremden yaklaşık 3 milyon kişinin etkilendiği ve ölü sayısının da 50 ila 100 bin arasında olduğu ifade edilmektedir.
Xining - Çin (1927) 7.9 büyüklüğünde gerçekleşen depremde yaklaşık 200 bin kişi hayatını kaybetti.
Damghan- İran (856) depremin şiddetinin 8.0 olduğu ve yaklaşık 200 bin kişinin ölümüne yol açtığı tahmin ediliyor.
Japonya Depremi (2011) 9.0 büyüklüğünde gerçekleşen bir deprem olup Japonya'da yaşanan en büyük olan depremde 15 bin 828 kişi hayatını kaybetti ve 3 bin 760 kişi kayıp olarak kayıtlara geçmiş.
Deprem tarihi incelediğinde etkileri ve şiddetine göre farklı değerlendirmelerin ve sıralamaların yapıldığı dikkat çekmektedir.
Şili Depremi (9,5), Alaska Depremi (9,2), Endonezya (Sumatra Adası) depremi (9,1), Japonya (Tohoku) depremi ve tsunamisi (9), Rusya (Kamçatka) Depremi (9), Şili Depremi (8,8), Erzincan (7,9) Küba depremi (7,7) ve Kahramanmaraş merkezli (7,7-7,6) depremlerdir.
Dünyada ise deprem ismi telaffuz edildiğinde ilk akla gelen devletler Japonya ve Endonezya. Ama bugün Japonya, depremle yaşamayı öğrenmiş ve tecrübe paylaşır hale gelmiştir.
İşte kısa bir bakış açısı ile dünyada deprem penceresi…